در ابتدای شروع به کار با نرم افزار فلوئنت همیشه با مشکل انتخاب گام زمانی در فلوئنت ( time step در فلوئنت ) مواجه بودم . در اکثر منابع هم اشاره شده است که بیشتر به صورت تجربی و با انجام شبیه سازی های متعدد می توانید به مهارت در این زمینه دست پیدا کنید . به علت اینکه در گروه تلگرام پرسش و پاسخ مکانیک سیالات ما همچنان سوالات زیادی در این زمینه مطرح می شود ، در این مقاله سعی کردم تجاربی که درباره نحوه انتخاب صحیح گام زمانی در فلوئنت دارم را با شما به اشتراک بگذارم . اگر شما هم اطلاعات بیشتری در این باره دارید لطفا در قسمت نظرات بنوسید تا کمکی به دانشجویان عزیز شود.
برای شبیه سازی های وابسته به زمان یا Transient علاوه بر بررسی استقلال شبکه ، میبایست مطالعه بر روی گام زمانی در فلوئنت (time step in fluent ) صورت گیرد. انتخاب صحیح گام زمانی در فلوئنت به این صورت است که باید پس از بررسی روی شبکه و انتخاب شبکه بهینه ، وارد بررسی گام زمانی شوید و شبیه سازی را برای شبکه بهینه با گام های زمانی متفاوت انجام دهید. تایم استپ به فیزیک مسئله ، سرعت انجام پدیده و سایز شبکه بستگی دارد و میبایست با در نظر گرفتن همه این پارامترها انتخاب گردد.
در چه مواردی نیاز به استفاده از گام زمانی در فلوئنت می باشد ؟
در فلوئنت شبیه سازی ها به دو دسته پایدار (Steady) و وابسته به زمان ( transient ) تقسیم می شوند. در حل های پایدار (Steady) ترم زمان از معادله حل حذف می شود، یعنی تنها شرایط پایدار انتهایی شبیه سازی مد نظر کاربر می باشد. به عنوان مثال فرض کنید یک شبیه سازی در انسیس فلوئنت یا انسیس ورک بنچ انجام می دهیم که هدف آن بررسی تعادل دمایی یک گوی داغ در محیط اتاق می باشد. با توجه به این که در این شبیه سازی در نرم افزار انسیس فلوئنت دمای گوی در انتها پایدار شده است و به تعادل دمایی با محیط اتاق می رسد از ترم زمان صرف نظر می گردد.
به منظور شبیه سازی این دسته از مسائل از گزینه Steady یا حل پایدار استفاده می شود. در مقابل برخی از شبیه سازی ها نیاز به ترم زمان دارند یعنی در این دسته از مسائل زمان برای کاربر اهمیت دارد و هدف بررسی متغییر خاصی در طول زمان می باشد. به عنوان مثال سقوط یک گوی از ارتفاع مشخص؛ در این موارد اگر هدف ما بررسی تغییرات سرعت گوی در ارتفاع های مشخص باشد باید ترم زمان وارد معادلات حل نرم افزار انسیس فلوئنت یا انسیس سی اف ایسکس ( Ansys CFX ) شود. پس تا این بخش آموختیم که شبیه سازی در نرم افزار انسیس ورک بنچ به دو دسته:
- Steady
- Transint
تقسیم می شود . پس از اینکه نوع شبیه سازی خود را مشخص کردیم در صورتی که در دسته دوم، یعنی حل های وابسته به زمان قرار گرفت میبایست گام زمانی (Time step) مناسب شبیه سازی را انتخاب کنیم.
گام زمانی یا Time Step را کجا تنظیم کنیم ؟
برای انتخاب گام زمانی مناسب در فلوئنت، باید به قسمت Calculation رفته و موارد مربوط به Time Step را وارد کرد. همان طور که در تصویر زیر مشاهده می کنید دو کادر با عناوین time step size و Number of time Step وجود دارد. در این بخش باید تعداد گام های زمانی را وارد کنید. به طور مثال قصد داریم سقوط یک گوی را در نرم افزار فلوئنت به مدت زمان 2 ثانیه شبیه سازی کنیم اگر گام زمانی انتخابی در فلوئنت ( time step size in fluent ) برای این شبیه سازی برابر 0.1 ثانیه انتخاب شود ، میبایست 20 گام زمانی ( Number of time Step ) را وارد کرد به عبارت دیگر:
Simulation Time = 0.1*20 = 2 second
پس از وارد کردن این دو پارامتر باید تعداد تکرارهای حل را برای نرم افزار فلوئنت مشخص کرد. این تعداد تکرارها باید به گونه ای انتخاب شود که در هر گام زمانی شبیه سازی همگرا (Converge) شود.
نحوه محاسبات فلوئنت به این صورت است که به عنوان مثال در گام زمانی دوم معادلات شبیه سازی شروع به حل می شود و تا زمانی که باقی مانده های معادلات به مقادیر تعیین شده برسد حلقه های تکرار ادامه پیدا می کند.
اگر در تعداد تکرار کمتر باقی مانده ها به مقادیر تعیین شده برسد ، شبیه سازی وارد گام زمانی بعدی می شود . اما در صورتی که در این تعداد تکرار به همگرایی نرسد بدون هیچ پیغامی نرم افزار فلوئنت وارد گام زمانی بعدی حل می شود. پس حداقل تعداد تکرارها را می بایست بالا انتخاب کنیم (به طور مثال 200).
چگونه گام زمانی (Time step) مناسب در فلوئنت انتخاب کنیم ؟
در قسمت قبل پیرامون تنظیمات گام زمانی در فلوئنت صحبت کردیم. در این بخش به نحوه انتخاب این متغیر در نرم افزار انسیس فلوئنت و نرم افزار انسیس سی اف ایکس می پردازیم. متاسفانه باید اعترف کنم که واقعا یک فرمول واحد وجود ندارد !!!! انتخاب گام زمانی در فلوئنت برای هر مسئله متفاوت است و میبایست با توجه به ماهیت شبیه سازی گام زمانی (Time Step) انتخاب گردد. اما به طور کلی روش تعیین آن به این صورت است که رفتار همگرایی در چند گام زمانی باید مورد بررسی قرار بگیرد و بهتر است برای شروع شبیه سازی در نرم افزار فلوئنت ابتدا یک گام زمانی کوچک به طور مثال10 بتوان -5 انتخاب گردد . (با توجه به help فلوئنت)
سپس رفتار باقی مانده ها را در نظر گرفت تا شبیه سازی همگرا شود . اگر این همگرایی در تکرارهای 10 تا 20 اتفاق افتاد ، شما مجاز به افزایش سایز گام زمانی می باشید. این افزایش تا زمانی می تواند ادامه پیدا کند که مسئله در زیر 50 تکرار همگرا شود . همانطور که توضیح داده شد باید در مسایل transient همگرایی در هرگام زمانی حاصل شود.
دقت کنید که تایم استپ به فیزیک مسئله ، سرعت انجام پدیده و سایز شبکه بستگی دارد و باید با در نظر گرفتن همه این پارامترها انتخاب شود. به عنوان مثال در پدیده هایی با واکنش خیلی سریع که در صدم ثانیه رخ می دهند گام زمانی می بایست در رنج های خیلی پایین انتخاب گردد. فرض کنید در یک واکنش شیمیایی که در کمتر از 0.1 ثانیه انجام می شود ، اگر گام زمانی شما 0.1 باشد مسلما پدیده شما درست شبیه سازی نمی شود (این که حل شما به احتمال زیاد دایورج می شود را نادیده بگیریم).
مفهوم گام زمانی بهینه در فلوئنت
هرچقدر گام زمانی شما کوچک تر باشد شبیه سازی شما به مراتب کیفیت بالاتری خواهد داشت. اما بدین معنا نیست که شما می توانید گام زمانی را به هر میزان دلخواه کوچک کنید . اگر گام زمانی شما خیلی خیلی کوچک شود ( نسبت به گام زمانی بهینه ) ممکن است داده های شبیه سازی کاملا متفاوت شوند و از مقادیر واقعی فاصله گیرند. پس باید با آزمودن چندین گام زمانی جداگانه و افزایش و کاهش آن ها مقدار بهینه را بدست آورید. ( در صورت نیاز توضیحات دو پاراگراف بالاتر را مجددا مطالعه فرمایید )
حال سوال پیش می آید گاهی، برخی از شبیه سازی ها در طول حل رفتار متغییر دارند ، به عنوان مثال سقوط آزاد یک جسم را در نظر بگیرید . با توجه به این که در طول شبیه سازی سرعت جسم صلب افزایش پیدا می کند ممکن است استفاده از گام زمانی بزرگ در ابتدا به خوبی موجب همگرایی شود . اما در اواسط حل یا در اواخر شبیه سازی زمانی که گوی سرعتی به مراتب بیشتری نسبت به گام های زمانی ابتدایی دارد ، همگرایی شبیه سازی رخ نمی دهد (علاوه بر این به علت پیمودن مسافت زیاد ایجاد خطای حجم منفی می کند). در این مواقع دو راه کار مطرح می گردد:
- 1- استفاد از گام زمانی انتهای حل در تمامی مراحل شبیه سازی یا تغییر گام زمانی توسط کاربر در اواسط حل
- 2- استفاده از گام زمانی متغیر. این بخش نیاز به یو دی اف نویسی داشته (UDF) و کاربر نیاز به ایجاد یک کد با توجه به مسئله شبیه سازی دارد به عنوان مثال در شبیه سازی سقوط آزاد در فلوئنت میتوان با مشاهده سرعت گوی در هر گام؛ گام زمانی مناسب را انتخاب کرد.(Adaptive Time Step)
مطالعه گام زمانی یا Time Step در فلوئنت :
همان طور که برای یک شبیه سازی در حوزه دینامیک سیالات محاسباتی مطالعه بر روی شبکه صورت می گیرد ، برای شبیه سازی های وابسته به زمان یا Transient نیز علاوه بر مطالعه شبکه باید مطالعه بر روی گام های زمانی صورت گیرد. بدین منظور پس از مطالعه بر روی شبکه و انتخاب شبکه بهینه وارد بررسی گام زمانی در فلوئنت شوید و شبیه سازی را برای شبکه بهینه با گام های زمانی متفاوت انجام دهید . سپس یکی از متغییرهای سرعت ، فشار یا دما… را بر حسب زمان استخراج کرده و در گام ها زمانی متفاوت مقایسه کنید.
بدین صورت که گام های زمانی را به صورت ضریبی از تایم اسکیل مرحله به مرحله کوچک کنید و تغییرات یک پارامتر را با زمان و یا یک توزیع را در زمان های مختلف مقایسه کنید. در انتها گامی که دارای اختلاف کمتری نسبت به گام های دیگر باشد را برای شبیه سازی خود انتخاب کنید. اگر علاقه مند به مطالعه بیشتر باشید می توانید در لینک زیر اطلاعات مفید و بیشتری بدست آورید.
User Inputs for Time-Dependent Problems
برای تسلط کامل بر مفاهیم گام زمانی و استقلال از شبکه می توانید از دوره آموزش انسیس فلوئنت استفاده کنید.
مطالب زیر را حتما بخوانید
آموزش نصب انسیس 2024 R1 و دانلود انسیس 2024 | اموزش کرک انسیس 2024 R2 R1
لایه مرزی و شبیه سازی صحیح سیالاتی Boundary Layer
عدد کورانت در شبیه سازی CFD چیست ؟
روش صریح و ضمنی در شبیه سازی عددی | Implicit vs Explicit Numerical Methods
آموزش نصب فرترن FORTRAN – دانلود و نصب فایل های مورد نیاز برنامه نویسی فرترن
توربوماشین چیست ؟
آموزش نصب انسیس 2022 R1 و R2 و دانلود انسیس 2022 | اموزش کرک انسیس 2022 R 2 R 1
خطای حجم منفی ( Negative volume ) در بخش دینامیک مش انسیس فلوئنت
علت ارور Floating Point در انسیس فلوئنت چیست | راه حل رفع خطای Floating Point Ansys
چگونه فایل های از دست رفته انسیس ورک بنچ را بازیابی کنیم؟
آموزش نصب تک پلات 2021 R1 و 2020 R2 | کرک و فعال سازی Tecplot
سیاه شدن صفحه CFD Post و راه حل رفع مشکل سیاهی صفحه سی اف دی پست